نویسنده: هادیه فایقی
ارکان و ستون فقرات بیداری اسلامی را جوانان و دانشجویان تشکیل میدهند؛ زیرا جوانان و دانشجویان به خاطر برخورداری از دلهای پاکتر و عواطف لطیفتر و ارادهی برتر در طول تاریخ از تواناییهای خود برا گسترش رسالت پیامبران خداوند بیشترین استفاده را نمودهاند به همین خاطر است که قرآن در مورد جوانان بلندهمت و نمونه، که بسان ستارگان درخشان در آسمان ایمان و پرهیزکاری و شجاعت و شکیبایی و فداکایی درخشیدهاند با ما سخن میگوید.
در مورد حضرت ابراهیم که در ایام جوانی، با تبر تیز خویش توانمندانه بتهای مورد پرستش مردمی را که در میان آنها میزیست در هم شکست، و حضرت ابراهیم، حضرت یوسف و... با ما سخن گفته است. زیرا هر فکر و عقیدهای زمانی پیروز میشود که ایمان به آن قوی باشد. در راه آن اخلاص صورت گیرد شور و علاقه به آن رو به فزونی باشد و استعدادهایی ایجاد شود که (افراد را) وا دارد تا در راه عملی کردن و تحقق بخشیدن به آن جان خود را فدا کنند. میتوان گفت ایمان، اخلاص، حماسه و عمل از ویژگیهای این جوانان است.
چرا که اساس ایمان قلب نورانی، اساس اخلاص دل پاک، اساس حماسه بینش قوی و اساس عمل ارادهی محکم و آهنین است. و همه اینها در کسی به جز جوانان یافت نمیشود، به همین خاطر، جوانان در هر دوره و در میان هر جامعهای، اساس و نهضت آنها و در هر نهضتی سرّّ قوت و توان آن و در هر عقیدهای (که بودهاند) پرچمدار آن بودهاند. خداوند در سوره کهف آیه 14 میفرماید: (انّهُم فَتیه آمنوا بِرَبِّهم و زدناهم هدی) به همین خاطر، تکالیف شما بسیار، مسئولیتتان سنگین و حقوق امت (اسلامی) بر شما چند برابر شده است. امانت سنگینی بر دوش شماست و از همین رو باید زیاد فکر کنید و کارهای فراوانی را انجام دهید. راه خود را مشخص کنید و برای رهانیدن گامی پیش نهید و حق و حق آنها را از این جوانی (خود) به تمام و کمال ادا نمایید.
یکی از مسئولیتهایی که در حال حاضر دانشجویان با آن روبرو هستید پدیده جهانی شدن است و اینک هیچ حد و مرزی را نمیشناسد و به سرعت پیش میآید و مسئولیتی خطر و چندجانبه است به همین خاطر بنده در این مقاله به نقش و مسؤولیت دانشجو در برابر این پدیده پرداختهام.
معنی و مفهوم جهانی شدن
جهانی شدن یکی از اصطلاحاتی است که در سالهای اخیر در میان ما شایع شده است مانند مدرنیسم، پسامدرنیسم و غیره و تعبیر جدیدی در زبان ماست و قطعاً همانطور که خواهیم دید لفظ ترجمه شدهای است.
پرواضح است که عولمه (جهانی شدن) مصدر است، بر وزن «فوعله» که از کلمهی عالم مشتق شده است همانطور که «قولبه» از کلمه قالب، مشتق است. «العولمة» در نظر بعضی برچیدن مرزها و مسافات بین بعضی از ملتها، وطنها، و فرهنگها با بعضی دیگر است و از این طریق همه به یک فرهنگ، بازار و خانواده جهانی نزدیک میشوند وبعضی به معنی تبدیل عالم به یک دهکدهی جهانی دانستهاند. بنابراین «العولمة» (جهانی شدن) به معنی برداشتن مرزهای کشور ملی در عرصه اقتصادی (مالی و تجاری) و آزادسازی امور در این زمینه است تا در عرصه جهانی و در فضایی که همه کرهی زمین شامل میشود، به حرکت درآید. جهانی شدن از جمله واژهها و اصطلاحاتی است که امروزه در فرهنگ سیاسی و مطبوعاتی جهان مرتب تکرار میشود. سیاستمداران، روشنفکران، اندیشمندان و اقتصاددانان در گفتهها و نوشتههای خود، این واژهها را به کار میبرند و از آن میگویند و همین امر پرسشهایی را در ذهن عامه مردم سبب میشود که گاه یافتن پاسخی روشن به این پرسشها مشکل به نظر میرسد. راستی جهان شدن چیست؟ از کجا آمد و چه اهدافی دارد؟ آیا واقعاً اصطلاح نوین یا لباسی بر آن پوشاندهاند؟ چه مزایا و چه معایب و خطراتی در آن نهفته است- موضوعگیری ما به عنوان امتی صاحب اندیشه و مسئولیت و امانتدار رسالت الهی - چگونه باید باشد؟ آیا جهانی شدن از دیدگاه اسلام منفور و مردود است؟ اسلام درا ین زمینه چه نظراتی دارد؟ حقیقت این است که جهانی شدن فرآیندی حساب شده و طرح و نقشهای است که طی آن، غرب و در رأس آنها ایالات متحده تلاش دارند افکار، عقاید و فرهنگ و آداب و رسوم خود را بر سایر ملل تحمیل نمایند. تا پس از آن سلطهی سیاسی و اقتصادی و نظامی بر آنها سهل و آسان شود. جهانی شدن تحمیل سلطهی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ایالات متحده بر جهان است و مخصوصاً بر کشورهای جهان سوم و جهان اسلام.. . و جهانی شدن رابطهای برادرانه نیست. آن گونه که جهان شمولی و جهانی بودن اسلام مدنظر دارد یا معامله دوطرفه و همسنگ نیست. آن گونه که آزادگان در تمام دنیا خواهان آن هستند. غلبه و هجوم قدرتمندانه، تکنولوژی و نظام اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و نظامی برتر قطبی است علیه ملتهای ضعیف جهانی شدن در آشکارترین شکل امروزیش ، یعنی غربی کردن یا آمریکایی کردن دنیا اسمی تازه برای استعماری تازه، که لباسهای قدیمی را به کناری نهاده و دورنوینی از سلطهگری با تحت عنوان «جهانیشدن» آغاز کرده است.. . پس جهان شدن یعنی آغاز تحمیل سلطهی آمریکا بر جهان و هر کشوری از این پدیده سرپیچی کند و نافرمانی بورزد، باید مجازات شود و محاصره اقتصادی یا تهدید نظامی و یا حمله مستقیم، آن گونه که در عراق، سودان، ایران و لیبی شاهد آن هستیم. اینک ما ساکنین جهان سوم و کشورهای اسلامی نیز به شدت به حرکت در جهت وحدت و انسجام و کنار نهادن اختلافات ساختهی دشمن، نیازمندیم. اختلافاتی که سالهاست چون خوره به جان و پیکر زخمی افتاده و نای «حرکت» را از آن گرفته است.
کشورهای اسلامی بیش از هر زمان به التزام عملی به مبادی اسلام و همگامی و هماهنگی با علوم نوین نیاز دارند. در این میان که حرکت مبارک «بیداری اسلامی» که اینک جهان اسلام را در بر گرفته و نوید بازگشت دانشجویان، جوانان و روشنفکران ما به اسلام اصیل را در خود دارد توان خود را در مقابل این پدیده و در مقابل گسترش بیحد و مرز فرهنگ غربی افزایش دهیم. دانشجو و جهانی شدن : در این میان برای دانشجویان مفید است بدانیم که امت اسلامی نمرده و زنده میباشد، ولی در خواب بوده یا او را خوابانیدهاند. پس بر ماست که او را بیدار کرده و آگاهش سازیم و او را در مورد خودش، رسالتش و نقش مطلوبش برای خود و دیگران آگاه و هوشیار کنیم، چون او امتی جهانی است که تنها برای خودش خلق نشده بلکه به سود همهی انسانها و برای هدایت و خیر و نیکی عموم آنها آفریده شده است. امت اسلامی هرگز قادر نخواهد بود خیر و نیکی را قبل از اینکه برای خودش عرضه بدارد برای دیگران تقدیم کند. چون اصلاح درون قبل از اصلاح برون امری ضروری و مطلوب است. همچنانکه اگر بخواهی یک نهضت اعتقادی، اخلاقی و مدنی را در سراسر جهان تعمیم دهیم، روش درست این است که اصل نهضت بر مبنای عقاید تعمیم دهیم، روش درست این است که اصل نهضت را بر مبنای عقاید و نظریات و اصول خویش در منطقهای که تولد یافته نشر و پخش گردد و در ذهن و عمق جان مردمی که با زبان و طبیعت و آداب و رسوم خود برای تحقیق آن قیام کردهاند، جایگزین شود. و آن را در حیات عملیشان به کار گیرند. و بر مبنای آن یک نظامی پیروز برای زندگی برپا سازند و سپس نمونه متعالی و قابل پیروی به سراسر دنیار عرضه دارند. و تنها با پیش گرفتن این روش که ملتها ی دیگر به آن روی آورده وصاحب عقل. اندیشه استوار از این ملتها بر یکدیگر سبقت میگیرند تا آنرا دریافت دارند و با تمام وجود تلاش میکنند تا آن را در کشورهای خویش ترویج نمایند). باید هوشیاری و بیداری آگاهانه و سالم ملت مسلمانان را به دور از احساسات، مبالغه، غفلت و ارعاب به خودش بازگردانید وباید سلبیات موجود در تفکرمان را مثل اکتفا به ستایش و مدح گذشتهی دور و گریه بر آثار بازمانده تمدن درخشانمان و نیز سلبیات موجود در رفتارمان مانند هتاکی غرب و تهاجم و تعرض به فرهنگ مادی را کنار بگذاریم چرا که مجرد مدح و ستایش مفاخر گذشته زمانی که فیالحال موجود نباشد هیچ سودی نمیبخشد و گریه مفاخر گذشته کار شاعران احساساتی است. نه عمل سازندگان تمدنها و سب و لعن دیگران – هر چند که بد باشند- آنگاه که از آنان جلو نزنیم یا حداقل هم سطح آنها نشویم، ما را کفایت نمیکند. و حدیث شریف به ما یاد میدهد که به جای اینکه شیطان را سب و لعن کنیم. بسمالله بگوییم لذا سبب شیطان عملی سلبی است ولی ذکر و نام خدا به خاطر استمداد نیرو و قدرت از او میباشد، پس این یک عمل مثبت است لازم است که با دستان وعقول خودمان یک افتخار و کرامت نوینی را برای مان به ارمغان بیاوریم. آنگونه که با اجدادمان در ایام عصرهای طلایی چنین کردند و با هم سخن این شاعر به خاطر بیاوریم که میگوید: درست است که گذشتگان ما کرامات و بزرگواریها کردند، ولی ما بر حسب و نسب تکیه نمیکنیم، بلکه آنگونه که آنان ساختند ما نیز میسازیم و مثل آنان رفتار میکنیم. » اولین گام جهت معالجه این است که بدانیم خلل از خودمان است نه اینکه همه فتنه ها و فسادها را به دیگران نسبت دهیم و باید پیوسته جهت تغییر آنچه مربوط به خودمان است، تلاش نماییم و از اینجاست که زندگی و جامعهی ما طبق سنت همیشگی خداوند تغییر میکند: (انّ الله یغییر ما بقوم حتی یغییروا ما بأنفسهم) «رعد/11» «خداوند حال و وضع هیچ قوم و ملتی را تغییر نمیدهد مگر اینکه آنان احوال خود را تغییر دهند. » دعوت و نقش و مسئولیت دانشجو در مقابل فرهنگ جهانی شدن دانشجویان و تحصیلکردگان ما در این حرکت حساس و سرنوشتساز عملاً دو راه را در پیش روی دارند یا با بالا بردن توان علمی و فکری خود و هدایت آن در مسیری درست، و انجام مطالعات مستمر از روی برنامه، رهبریت این جنبش را در دست میگیرند و یا در غیر این صورت سکان این کشتی در حال حرکت در دست نااهلان میافتد و آنان در همان ابتدا، ناخواسته پل پیروزی دشمن شده و فدای مطامع پلید آنان میشوند. و راه سوم نیست جز انزوا و بریدن از جهان که با «نبود» تفاوتی ندارد. و ما در این برهه از زمان به جوانان وتحصیل کردگانی نیاز داریم که خود را و قدر و منزلت خود را بشناسند و نقشی را که میتوانند در جهت احیای مردم و جامعهی خود، و هدایت آنان در مسیر صحیح و فطری آئین خود ایفا کنند بازشناسند و از رفتن به بیراههها و کژراههها دوری کنند و آزموده را آزمودن خطاست. برای مشخص کردن نقش و مسئولیت دانشجو در مقابل فرهنگ جهانی شدن توجه به شش اصل هویتسازی ضروری است.
1) علم جویی: نخستین عنصر اصلی دانشجویی علمورزی است. دانشجو فردی است دارای انگیزههای قوی و محکم دانشطلبی و جویای کسب علم و بالابردن توان بینشی خود، هم در جهت افزایش حجم اطلاعات علمی و هم در بهینهسازی اطلاعات و عمق بخشیدن به آن، یعنی پیجویی توأمان کمی و کیفی در رشته تخصصی خود. آنچه مقابل این عنصر، از نشانههای دانشجو نمایی به حساب میآید، انگیزههای ضد علمورزی است چه به صورت سبک صرفاً به نام و نشان و مدارج و مدارک کاغذی و چه به صورت طلب درآمد بیشتر و یا نیتهای صرفاً مادی و دنیوی محض.
2) حساسیت اجتماعی: بی تفاوت نبودن نسبت به مسائل جامعه در حوزه پیرامونی دانشگاه است. این ویژگی برآمده از ضرورت ارتباط دانشگاه با سایر بدنههای جامعه خواهد بود. چرا که بدون چنین حساسیتهای اجتماعی، ارتباط دانشگاه با دنیای پیرامونش بریده میگردد. بنابراین دانشجو نمیتواند نسبت به مسائل و معضلات سیاسی و فرهنگی اجتماعی و اقتصادی جامعه خود و جامعه جهانیاش بیتفاوت و بدون اگیزه باشد.
3) فهم عصری: علاوه بر انگیزه فردی علمی و حساس بودن به مسائل جمعی، فهم مقتضیات عصر جدید نیز از لوازم امروز تشکیل دهنده مسئولیت دانشجو میباشد فهم عصری شامل فهم مسائل جامعه خود و نیز جامعه جهانی است یعنی دارا بودن قدرت تشخیص و تحلیل، هم در مسائل ملی و هم در مسائل فراملی. بر این مبنا دانشجو عنصری فهیم است به این معنا که قدرت تشخیص و توان وتحلیل درست مسائل گوناگون عصر خود را پیدا کرده، تفاهم فهم با علم دراین است که در یکی سخن از کسب دانش و اطلاعات بیشتر است و در دیگری« به کارگیری روش صحیح تحلیل و بررسی البته هر دانشجو باید به دو زیور دانش (علم) بینش (فهم) آراسته گردد و اهمیت توان تحلیل علمی و منطقی مسائل را از یاد نبرد.
4) آزادگی دینی: یکی از مسئولیتهای دانشجو در مقابل فرهنگ جهانی شدن اصل آزادگی است. دانشجوی مسلمان، انسانی آزاده بوده و در برابر بندگی غیر خدا ایستادگی میکند. از این رو، روح آزادگی دینی به اوج درخشش خود میرسد او تنها بنده خدای بزرگ است و از این بندگی به شکوه آزادگی دنیوی و افتخاری رسیده و او را در برابر هیچ قدرتی زبون و ذلیل نمیسازد. از این رو دانشجوی مسلمان برداشتهها و کاشتههای میهنی و مذهبی خود تکیه کرده و هرگز مرعوب دستاوردهای رنگارنگ تمدنهای حاکم نخواهد شد. این روحیه از سویی- به او امید حرکت داده و از سوی دیگر، در برابر داشتههای دیگران، خود باخته و شکستخورده نخواهد شد. از این رو با شعار میتواند به سوی پیشرفت و نوآوری بتازد.
5) ایمان پاک و استوار: هویت پنجم دانشجویی برخورداری از ایمان پاک و استوار است ایمان حقیقی و الهی، روحیهی درونی و نفسانی است که از سویی، برای انسانها طهارت و پاکی به ارمغان میآورد و او در یک حصن حصین قرار میدهد و از سوی دیگر، به انسان استقامت و استواری میبخشد.
بنابراین ایمان الهی، حاصل جمع پاکی و استواری است. هر داشجو در طول حیات دانشگاهی خود به دو دسته عوامل ضروری نیاز دارد: 1- طهارت و پاکی 2- استواری و استقامت. هر دو عامل محصول و برآمده از ایمان الهی هستند. اولاً ایمان حقیقی الهی او را به پاکبینی (در حوزهی بینش و تفکر) پاک دلی (در حوزه امیال و تمایلات درونی) پاک عملی (درحوزه رفتار و افعال) و پاک ارادی (در حوزه اختیار وانتخاب و گزینش راه) سوق میدهد و ثانیاً، او را دعوت به ایستادگی و صبوری میکند و طبیعتاً بدون این دو دسته، پاسخگویی به انتظارات فوق را ممکن نخواهد بود. آخرین نقش و وظایف دانشجویی در مقابل فرهنگ جهانی شدن حضور انگیزه تمدن سازی در دانشجویان امروز است. و مقصود این است که دانشجوی امروز جامعه اسلامی در قالب دانشگاهی قرار گرفته که میتواند در هر چارچوب نظام فرهنگی خاص خود، نقش مؤثری در ایجاد تمدن اسلامی در تاریخ بشریت به عهده بگیرد. بنابراین دانشجو امروز باید در این زمینه تلاش کرده تا خود را برای ایفای چنین نقش تاریخ سازی آماده سازد.
نقش دانشجو در بیداری اسلامی و جهانی شدن:
سخن از جهانشدن از خواستههای اولیهای است که انسان را برای وحدت و عضویت و انتساب به یک مرکز، سوق داده و تشویق کرده است. اما آنچه که ما امروز از گسترش ظواهر و پیامدهای جهانی شدن شاهد آن هستیم، واقعیت دیگری است که ابعاد و اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی خاص خود را دارد. و لازم است تفاوت این رویکردها را بررسی کنیم.
بررسی جهانی شدن در زمینههای: الف) اعتقادی و فرهنگی (ب) زمینه سیاسی و اقتصادی
الف) زمینهی اقتصادی و فرهنگی:
برخی از صاحبنظران معتقدند که جهانی شدن، سیستمی است که میکوشد افراد را از هر گونه هویت دینی و اجتماعی تهی ساخته و او را به ناتوان و تشت پراکندگی سوق دهد تا مردم به دنیای بدون وطن، بدون ملت، و بدون دولت مرتبط شود از این دیدگاه مفهوم جهانی شدن اعلام فراخوانی بر مبنای تمدنی است که از غرب کپی شده است تا پس از تهی کردن ملتها از هر نوع میراث فکری و تمدنی که بتوانند به آن استناد کرده خود را به آن منسوب سازند. راه را برای سیطره کامل بر آنان هموار سازد.
امروزه در پهنهی جهانی شدن فرهنگی:
1. وسایل اطلاعرسانی (اینترنت، تلفن، تلفکس و فاکس)
2. وسایل خبری و تبلیغاتی (دیداری (تلویزیون و ماهواره)، شنیداری(رادیو) و خواندنی (هفتهنامهها، روزنامه و مجلات).
3. وسایل فرهنگی (فرهنگستانها و انستیتوها و دانشگاهها، پژوهشکدهها و مراکز اطلاعرسانی مؤسسههای انتشاراتی، کتابها).
4. وسایل ارتباطی (هوایی، دریایی، زمینی، جابجایی مسافر، گردشگری، بارگیری نظام برتر و سیستم برتر به شمار میرود. در این میان دانشجویان و نخبگان نقش اساسی را بر عهده داشته که میتواند با این هجوم همه جانبه به مقابله برخیزند. و به دفاع از هویت دینی، اسلامی و فرهنگی بپردازند تا تمدن و فرهنگ اسلامی نیز جنبهی همهگیر و همگانی پیدا کرده و از ابزارهای ارتباطی برای تبلیغ و نشر دین اسلام استفاده کنیم.
1- باز گشت به خویشتن و تجدید ایمان: این بازگشت بیداری دلها و احساسها و خواستهها نیز هست و این پدیده روی آوری عاشقانه جوانان و دلهای فرفین در مقابل فرمانروای خداوند و چشمهای گریان از خوف او و تنهای لرزان به هنگام تلاوت قرآن، و مظاهر محبت و گرایش به خداوند و پیامبر گرمی (ص) و اهل ایمان و گریز از گردنکشان و گرویدگان و یاران و همنشینان شر و شیطان نمود و ظهور پیدا نموده است. انفال (2) (مؤمنان همان کسانیاند که چون خدا یاد شو، دلهایشان بترسد، و چون آیات او بر آننا خوانده شود بر ایمانشان بیافزاید و بر پروردگار خود توکل میکنند. )
2- بازسازی باورهای فرهنگی در نظام آموزش و پرورش: در این میان ما نمیتوانیم نقش بسیار حساس و مهم نظام آموزش و پرورش را نادیده گرفت. آموزش و پرورش سازمانی است که میتواند فرزندان امت اسلامی را با آموزشهای بنیادین، استفاده از معلمانی مجرب و کارآمد در برابر تهاجمات واکسنه کند.
3- ایجاد پویایی علمی در سطح دانشگاهها و مراکز عالی و تحقیقاتی: دست به دست دادن دانشجویان و نخبگان مانند زنجیری است که باعث جلوگیری از ورود نکات منفی جهانی شدن (فراموش کردن هویت و فرهنگ، دینی واسلامی وابستگی مطلق اقتصادی و. . ) شد. و این کار با مدیریت صحیح دولتمردان و افراد مسئول درنظان حکومتی امکانپذیر است. با فراهم کردن امکانات مادی برای انجام تحقیقات علمی و همچنین ارزش گذاشتن و به نظام و جایگاه اساتید و نخبگان در جامعه و در اختیار گذاشتن فضای لازم برای تحقیقات باعث جلوگیری از فرار مغزها خواهد شد. ولی متأسفانه چون اکثر حاکمان دولتها، سر سپردهها و گماشته شدگان استعمار هستند نسبت به این موضوع دلسوزی لازم را به خرج نمیدهند.
ب) زمینههای اقتصادی، سیاسی:
وقتی که دانشجویان و نخبگان از نظر علمی، رشد و پویایی لازم را داشته باشند و در این زمینه گامها و قدمهای استوار و مؤثری برداشته باشند و افراد متخصص و صاحب فن ترتیب شده باشد و از نظر تکنولوژی و ابداعات نوآوری داشته باشیم میتوانیم از وابستگی اقتصادی خارج شویم در بازارهای دیگر کشورها نیز حضور داشته باشیم و در این تجارت آزاد مسلمان هم جایگاه برای توزیع صنایع داخلی خود داشته باشند. زیر اقتصاد جهانی نمیخواهد که ما متکی به خود باشیم بلکه میخواهد که ما دنبالهرو آنها و خدمتگزار اقتصادش باشیم. سرمایهها از طریق نظام. همچنین بر دانشجویان و نخبگان لازم است که همواره منفعت و خیر عمومی را در نظر بگیرند و با حفظ و به جریان انداختن زکات، صدقات وارث و مسئول نمودن دولت برای تأمین نیازهای اساسی زندگی و کار انسانها و مبارزه با تمام مظاهر انحطاط و سقوط اجتماعی مانند ربا- احتکار – فحش و فساد در معامله که این کار با حرام نمودن آنها و بازخواست کسانی که به این کار میپردازند. ) نقش مهمی در اقتصاد داشت باشند. در زمینه سیاسی: که به جامعه انتظام بخشیده و عدالت را در آن ایجاد می کند قوانین سیاسی از دو قاعده اساسی عدالت و شورا را به همراه دارد که اگر چه تمامی نظامهای جهانی بر محور آن در حرکتند اما هیچ یک از این دو اصل را به طور کامل رعایت نکردهاند. در حالی که اسلام با ثبت این دو اصل، حیات سیاسی سالمی را به وجود آورده است که دانشجویان و نخبگان و مهم افراد جامعه را به مشارکت کامل جلب میکند و به فریضه امر به معروف و نهی از منکر در راستای اصل رشد سیاسی را تحقیق میبخشد. دانشجویان عزیز: بیشک شریعت اسلام و قوانین اسلامی که بر گرفته از قرآن و سنت پاک نبوی است ویژگیهایی دارد که آن را متمایز و ممتاز ساخته و با توجه به اصول و تدابیری که دارد شایستگی و لیاقت رهبری و بدست گرفتن زمام امور جهان را دارد. انشاءالله
منابع:
1- جهانی شدن نظریه و پایان تاریخ و برخورد تمدنها- نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی- عبدالعزیز سلیمی- نشر احسان
2- مسلمانان غرب و آینده اسلام، طارق رمضان، امیر رضایی، انتشارات: پژوهشکده و مطالعات فرهنگی و اجتماعی
3- آینده بیداری اسلام و مفهوم بنیادگرایی، دکتر یوسف قرضاوی، موسی تیموری قلعه نوی انتشارات سنت تایباد
4- اسلام و جهانی شدن، دکتر یوسف قرضاوی، موسی تیموری قلعهنوی – انتشارات سنت تایباد
5- جهانی شدن و آینده جهان اسلام- فتحی یکن، رامز طنبور- مولود مصطایی- نشر احسان
6- سخنی با جوانان، دانشجویان و معلمان: شهید حسن البنا- زاهد ویسی- نشر احسان
7- مسلمان و جهانی شدن – محمد قطب – زاهد ویسی- شرکت چاپ و نشر بینالمللی وابسته به مؤسسه امیرکبیر
8- بیداری اسلامی و بحران هویت – دکتر یوسف قرضاوی – عبدالعزیز سلیمی- نشر – سنندج
9- چالشهای سیاسی جنبش اسلامی معاصر – استاد مصطفی محمد طحان- خالد عزیزی – نشر احسان
10- مقالات اینترنتی
نظرات